Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy

Opinia prawna dotycząca możliwości występowania do sądu przez radiologów ( i innych lekarzy, ktorych dobowa norma czasu pracy jest krótsza) z roszczeniem o czas wolny i zapłatę jak za godziny nadliczbowe - za przepracowane dyżury. 

OPINIA PRAWNA

w sprawie określenia potencjalnych roszczeń lekarzy radiologów w związku z przekroczeniem norm czasu pracy określonych w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2003/88/WE oraz w związku z przyjęciem założenia, iż czas dyżuru medycznego jest czasem pracy.


Akty prawne stanowiące podstawę opinii.
1. ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. kodeks pracy (Dz.U. nr 24 poz. 141 z póź. zm.);
2. ustawa z dnia 30 sierpnia 1991r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 91 poz. 408 z póź. zm.);
3. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003r. dotycząca niektórych aspektów czasu pracy nr 2003/88/WE;


Zgodnie z ustawą o zakładach opieki zdrowotnej czas pracy pracowników komórek organizacyjnych radiologii, radioterapii stosujących źródła promieniowania jonizującego (określanych w dalszej części opinii jako radiolodzy) nie może przekraczać 5 godzin na dobę i przeciętnie 26 godzin i 15 minut na tydzień. Jednocześnie na podstawie art. 32j ustawy o zakładach opieki zdrowotnej wskazani pracownicy mogą zostać zobowiązani do pełnienia dyżurów medycznych. Przy czym, zgodnie z ustawą o zakładach opieki zdrowotnej, czas pełnienia dyżuru medycznego nie wlicza się do czasu pracy.

Jednocześnie zgodnie z treścią art. 2 dyrektywy 2003/88/WE czasem pracy jest każdy okres pozostawania do dyspozycji pracodawcy. Wzajemny związek czasu pracy oraz czasu pełnienia dyżurów medycznych był przedmiotem kilku orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Zgodnie z poglądem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wyrażonym w orzeczeniu Simap i Jaeger czas pełnienia przez lekarza dyżuru w szpitalu należy w pełni zaliczyć do czasu pracy i to niezależnie od tego czy w czasie dyżuru lekarz podejmował czynności zawodowe. Znalazło to również wyraz w wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 29 grudnia 2006r. sygn.akt VI Pa 445/06.

Rozważając problematykę czasu pracy radiologów należy kierować się zasadami wyrażonymi w Dyrektywie w zakresie w jakim Dyrektywa zawiera unormowania inne niż prawo krajowe. Wynika to z obowiązującej w prawie europejskim zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego nad prawem krajowym

Podstawowa różnica pomiędzy prawem krajowym i prawem europejskim sprowadza się do definicji czasu pracy. Zgodnie z treścią art.32j ustawy o zakładach opieki zdrowotnej wykonywanie czynności przez lekarza poza normalnymi godzinami pracy w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych jest określany jako dyżur medyczny i nie jest wliczany do czasu pracy. Zgodnie z Dyrektywą 2003/88/WE oraz orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości pełnienie dyżuru medycznego na terenie zakładu pracy należy wliczać do czasu pracy. Wobec prymatu przepisów prawa wspólnotowego nad prawem krajowym należy przyjąć, za prawem wspólnotowym, że czas pełnienia dyżuru medycznego jest czasem świadczenia pracy. Taka konkluzja wiąże się z szeregiem konsekwencji. Po pierwsze, wpływa na wymiar czasu pracy. Po drugie, poprzez wpływ na wymiar czasu pracy wpływa na wysokość wynagrodzenia.

Wymiar czasu pracy radiologów nie może przekraczać 5 godzin dziennie i 26 godzin i 15 minut tygodniowo. Skoro do czasu pracy należy zaliczać czas pełnienia dyżuru medycznego to przekroczenie wskazanych powyżej norm czasu pracy, łącznie z dyżurem, jest pracą w godzinach nadliczbowych. Dyrektywa 2003/88/WE w art. 6 wprowadza maksymalny tygodniowy wymiar czasu pracy. Wynosi on 48 godzin i jest powtórzony w przepisach krajowych (art. 131 kp). Żaden szczegółowy przepis dyrektywy nie wprowadza szczególnej normy odnoszącej się do lekarzy radiologów. Zatem wskazana norma czasu pracy odnosi się również do radiologów. Przekroczenie maksymalnej normy czasu pracy rodzi roszczenie o nakazanie udzielnie czasu wolnego w zakresie w jakim lekarz świadczył pracę ponad 48 godzin tygodniowo.

Mniej jednoznaczny jest wpływ dyrektywy na wysokość wynagrodzenia. Punktem wyjścia jest założenie, iż pełnienie dyżuru medycznego jest pracą w godzinach nadliczbowych, jeżeli przekroczone są dzienne lub tygodniowe normy czasu pracy. Skoro dyżur medyczny jest pracą w godzinach nadliczbowych to należy obliczyć należne wynagrodzenie tak jak za godziny nadliczbowe. Sposób wyliczenia wynagrodzenia za godziny nadliczbowe reguluje art. 1511 kodeksu pracy (choć można argumentować, że stawki określone są w ustawie o zakładach opieki zdrowotnej). Oznacza to, że praca ponad 5 godzin dziennie lub 26 godzin i 15 minut tygodniowo winna być wynagradzana jak praca za godziny nadliczbowe.

Wnioski
Żądanie udzielenia czasu wolnego wiąże się bezpośrednio z Dyrektywą nr 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. Dopiero przekroczenie norm czasu pracy wskazanych w Dyrektywie uzasadnia żądanie udzielenia czasu wolnego. Ponieważ Dyrektywa wskazuje, iż maksymalny tygodniowy wymiar czasu pracy nie może przekroczyć 48 godzin to praca ponad wskazany wymiar czasu pracy uzasadnia żądanie udzielenia czasu wolnego tj za pracę ponad 48 godzin tygodniowo można żądać czasu wolnego. Wypłaty wynagrodzenia liczonego jak wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych należy się po przekroczeniu dobowej lub tygodniowej normy czasu pracy tj za pracę ponad 5 godzin dziennie lub 26 godzin i 15 minut tygodniowo należy się dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.

Kraków, dnia 26.04.2007r. Lesław Świstuń
adwokat